Revizionist İslam Araşdırmaları Məktəbi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Revizionist İslam Araşdırmaları Məktəbi (Tarixi-Tənqidi İslam Araşdırmaları və Skeptik/Revizionist İslam Tarixçiləri Məktəbi) İslam tarixçiliyinde ənənəvi müsəlman rəvayətlərini şübhə altına alan bir cərəyandır.[1]

1970-ci illərin əvvəllərinə qədər [2] qeyri-müsəlman İslam alimləri -ilahi mənbə izahatlarını qəbul etməsə də- mənşə hekayəsini və təfsir (Quran şərhləri), hədis, və sirənin etibarlılığını "əksər təfərrüatları ilə" [3][4] qəbul etmişlərdi.


Bunun əvəzinə revizionistlər əlaqəli arxeologiya, epiqrafiya, numizmatika və müasir qeyri-ərəb ədəbiyyatına əlavə, mövcud ədəbiyyata “ mənbə-tənqidi ”ilə yanaşmadan istifadə edirlər.[5] Onlar hesab edirlər ki, Məhəmməddən 150-200 il sonra yazılmış ənənəvi İslam rəvayətləri, müəlliflər və ötürücülər tərəfindən qərəzli və bəzədilməyə məruz qalmışdır. Lakin bu metodologiyalar “ağır faktlar” və İslam ədəbiyyatını çarpaz yoxlamaq imkanı verir. [6]

Məktəbin 1970 - ci illərdə yarandığı güman edilir. Burada Con Uansbro və onun tələbələri Endryu Rippin, Norman Kalder, GR Hawting, Patricia Crone və Michael Cook, eləcə də Günter Lüling, Yehuda D. Nevo və Christoph Luxenberg kimi alimlər var idi.[7] Onlar heç bir halda monolit deyillər. Tərəfdarları “ərəb işğalları və İslamın yüksəlişi haqqında İslamın “ənənəvi” tarixçiləri ilə ziddiyyət təşkil edir.[8]

Xarici video
Odon Lafontenin islamın meydana gəlməsi ilə bağlı fikirləri Numizmatik dəlillər), ing.

Tezislər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlkin İslam dövründəki hadisələr tarixçi-tənqidi metodun köməyi ilə yenidən araşdırılmalı və yenidən qurulmalıdır.

Revizionistlər İslam tarixini yazarkən Quran və hədisə bel bağlamaq istəmirdilər. Mənbələrə əsaslanaraq, İslamın həm ərəbləri, həm də yəhudiləri əhatə edən monoteist hərəkat kimi başladığını iddia edirlər. Bu hərəkat (İslam) Ərəbistan yarımadasının şimal ucunda, Bizans və Fars İmperiyalarına yaxın ərazidə yaranmışdır. İslam ekspansiyası dünyəvi ərəb ekspansiyası idi; lakin, Əməvi Xilafətinin yüksəlişindən sonra ( 661-750-ci illər ) mənşəli hekayəni Ərəbistan yarımadasına köçürərək, xüsusi ərəb islam kimliyi formalaşdı.

Erkən İslamın təbiəti :

  • İslam səhrada müşrik bütpərəstlər arasında deyil, yəhudi və xristian mətnlərinin yaxşı bilindiyi bir mühitdə yaranmışdır. “Kafirlər” bütpərəst müşriklər deyil, polemik olaraq tövhiddən uzaqlaşmış hesab edilən tövhidçilər idi. [9]
  • İslamın ilk dövrlərində müsəlmanlarla yəhudilər arasında əlaqə çox sıx idi. Yəhudilər də “mömin” adlanırdılar və ümmətin bir hissəsi idilər. Məsələn, yəhudi qəbiləsinin Beni Qureyzanın qətliamının hekayəsi (bax. “Bəni-Qureyza döyüşü” kimi anti-yəhudi mətnləri İslamın yəhudilikdən qopduğu zaman Məhəmməddən çox sonra ortaya çıxdı.[10]

Erkən İslamın yeri :

  • Qurandakı coğrafi təsvirlər və sonrakı rəvayətlər Məkkəyə uyğun gəlmirdi. Onlar əsasən Ərəbistanın şimal-qərbindəki bir yerə işarə edirlər, məsələn. İordaniyada Petra.[11]

İslamın genişlənməsi:

  • İslam ekspansiyası yəqin ki, İslami, dini yönümlü deyil, dünyəvi, ərəb ekspansiyası idi. Genişlənmə ilk dövrdə qeyri-müsəlman əhalinin sıxışdırılmasına səbəb olmadı.[12]

Erkən İslamın yenidən formalaşması :

  • Məhəmməddən sonra İslamın formalaşması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən ən azı iki mərhələ var idi:
    • Əməvi Xilafəti (miladi 661-750); Xüsusilə, Əbdülməlik bin Mərvan (647-705) xüsusi ərəb islam kimliyi yaradaraq İslam hekayəsini formalaşdırdı.[13] Əbdülməlik bin Mərvanın hakimiyyəti dövründə Qüdsdə Qaya Qübbəsi tikildi. Orada ilk dəfə “İslam” sözü keçir. Bu vaxta qədər müsəlmanlar özlərini sadəcə “mömin” olaraq adlandırırdılar və Ərəb İmperiyasında xristian simvollarını əks etdirən sikkələr zərb edilirdi. Əbdülməlik Quran mətninin yenidən işlənməsində də mühüm rol oynayır.[14]
    • Abbasi xilafəti dövrü (miladi 750-1258); İslamın başlanğıcı ilə bağlı demək olar ki, bütün ənənəvi mətnlər bu dövrdə yazılmışdır. Əməvilərlə münaqişədə qalib gələn Abbasilər öz hakimiyyətini qanuniləşdirməkdə çox maraqlı idilər. Bu motivasiya ənənəvi mətnlərə aydın şəkildə sızdı.

Fəth edilmiş xalqların təsiri :

  • Patricia Crone iddia edir ki, şəriət qanunu Allahın elçisi Məhəmmədin ənənələri üzərində deyil, " İsgəndərin dövründə işlənmiş Yaxın Şərq qanunları üzərində qurulub". Onun sözlərinə görə, “müsəlmanlar bu qanunu Allahın adı ilə sistemləşdirib və damğalayıblar”. “Ümumiyyətlə Əməvi xilafəti və xüsusi ilə də Müaviyə ” tərəfindən istifadə edilən bu dövlət qanunu “üləma tərəfindən uzun müddət uyğunlaşdıqdan” sonra indi şəriət dediyimiz qanuna çevrildi.[15]
  • Robert G. Hoyland da iddia edir ki, əgər şəriət Məhəmmədin əməlləri və sözlərinə əsaslanmışdısa, onlar sələflərin birinci nəsli tərəfindən diqqətlə qeyd edilməli və diqqətlə növbəti üləmalara çatdırılmalı idi. Bununla belə, bu təlim Məhəmmədin hədislərinin ümumi istifadəsini xüsusi olaraq rədd edən ilk (sələf) İslam alimlərindən sitatlar ilə təkzib olunur:
    • “Mən Abdullah bin Ömərlə (ö.693, ikinci xəlifənin oğlu) bir il yaşadım və onun peyğəmbərdən bir şey nəql etdiyini eşitmədim”;[16][17]
    • “Mən Cabir bin Zeydin (ö.720) “Peyğəmbər dedi...” dediyini heç eşitməmişəm, amma buradakı gənclər bunu saatda iyirmi dəfə deyirlər”.[17][18]
  • Tom Hollanda görə, fəth edən ərəb döyüşçüləri böyük dərəcədə savadsız idilər, halbuki ilkin Ulamalar (İslamda dini biliklərin keşikçiləri, ötürücüləri və tərcüməçiləri) böyük əksəriyyəti fəth edilmiş xalqlardan, yəni İslamı qəbul etmiş zərdüştilərdən və yəhudilərdən ibarət idilər. güclü elmi ənənələri var idi.[19]

Quranın mətn bütövlüyü :

  • Bu gün istifadə edilən Quran mətni mövcud olan ən qədim əlyazmalardan çox fərqlənir. Quranın əsas hissəsi Məhəmmədin təlimlərindən əldə edilmiş olsa da bəzi hissələri, şübhəsiz ki, sonradan əlavə edilmiş və ya yenidən işlənmişdir. Bundan əlavə, digər köhnə dini mətnlərdə olduğu kimi, mətndə də çoxlu kiçik sapmalar baş verdi.[20]
  • Məhəmməd peyğəmbərin tarixi bir şəxsiyyət kimi mövcudluğu və xüsusən də Quranın neçə hissəsinin onun dövrünə aid edilə biləcəyi sualı. Bu məsələ ilə bağlı tədqiqatçıların fikirləri fərqlidir.[21] Fred Donner Quran üçün erkən bir tarix təklif edir.[22] (Bu tezis 21-ci əsrdə erkən əlyazmaların öyrənilməsi və tarixlərinin müəyyən edilməsi sayəsində çoxları tərəfindən tərk edilmişdir. Əvvəllər bunu dəstəkləyən Maykl Kuk deyir ki, son tədqiqatlar “variantların ötürülməsinin davamlı dəqiqliyinə sübutdur”. Tom Holland həmçinin etiraf edir ki, sübutlar müasir standart Quranın "Müsəlman ənənəsinin onun yaşadığında israr etdiyi bir vaxtda Məhəmməd tərəfindən danışıldığını" göstərir.
  • Quran “saf” ərəb dilində yazılmayıb, çünki sonradan unudulmuş suriya dilinin Quranın dilinə müəyyən təsiri olduğu görünür. Bu, Quran mətninin beşdə birinin niyə başa düşülməsinin çətin olduğunun mümkün izahı ola bilər. [23]

Dini hakimiyyətin konsolidasiyası :

  • Başlanğıcda dünyəvi və mənəvi güc xəlifənin simasında vəhdət təşkil edirdi. Mənəvi din alimləri yox idi. Din alimləri sonralar meydana çıxdı və mənəvi gücü xəlifələrdən aldı. [24]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Holland, 'In the Shadow of the Sword, 2012: s. 38
  2. ↑ Donner, "Quran in Recent Scholarship", 2008: s. 30
  3. ↑ Donner, "Quran in Recent Scholarship", 2008: s. 29
  4. ↑ Holland, In the Shadow of the Sword, 2012: s. 45
  5. ↑ Neva & Koren, "Methodological Approaches to Islamic Studies", 2000: s. 420
  6. ↑ Neva & Koren, "Methodological Approaches to Islamic Studies", 2000: s. 422-6
  7. ↑ Reynolds, "Quranic studies and its controversies", 2008: s. 8
  8. ↑ Hoyland, In God's Path, 2015: s. 232
  9. ↑ G. R. Hawting: The Idea of Idolatry and the Rise of Islam: From Polemic to History (1999); Fred Donner: Muhammad and the Believers. At the Origins of Islam (2010) s. 59
  10. ↑ Fred Donner: Muhammad and the Believers. At the Origins of Islam [tr: Muhammed ve Müminler. İslam'ın Kökenlerinde] (2010) s. 68 ve devamı; bkz. ayrıca Hans Jansen: Muhammed (2005/7) ss. 311-317 (2008 Almanca baskısı)
  11. ↑ Patricia Crone / Michael Cook: Hagarism [tr: Hacerilik] (1977) ss. 22-24; Patricia Crone: Meccan Trade and the Rise of Islam [tr: Mekke Ticareti ve İslam'ın Yükselişi] (1987); ve özel araştırmacı Dan Gibson: Quranic Geography [tr: Kuran Coğrafyası] (2011)
  12. ↑ Robert G. Hoyland: In God's Path. The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire [tr: Allah'ın Yolunda. Arap Fetihleri ve İslam İmparatorluğunun Yaratılışı] (2015)
  13. ↑ Fred Donner, Muhammad and the Believers. At the Origins of Islam [tr: Muhammed ve Müminler. İslam'ın Kökenlerinde] (Harvard Üniversitesi Yayınları; 2010) ISBN 978-0-674-05097-6
  14. ↑ Patricia Crone / Michael Cook: Hagarism (1977) s. 29; Yehuda D. Nevo: Crossroads to Islam: The Origins of the Arab Religion and the Arab State [tr: İslam Kavşağı: Arap Dininin ve Arap Devletinin Kökenleri] (2003) ss. 410-413; Karl-Heinz Ohlig (Ed.): Der frühe Islam. Eine historisch-kritische Rekonstruktion anhand zeitgenössischer Quellen [tr: Erken İslam. Çağdaş Kaynaklara Dayalı Tarihsel-Eleştirel Bir Yeniden Yapılanma] (2007) ss. 336 ve devamı.
  15. ↑ Ibn al-Rawandi, "Origins of Islam: A Critical Look at the Sources", 2000: s. 98
  16. ↑ Ibn Sa'd (ö.845), Tabaqat [tr: Tabakat], ed. E. Sachau (Leiden, 1904-1940), 4.1.106, El-Şabi'ye ('Abdullah) atıfta bulunarak
  17. ↑ 1 2 Hoyland, In God's Path, 2015: s. 137
  18. ↑ Fasawi (ö.890), Kitab al-Ma'rifa wa-l-ta'rikh, ed.A.D. al'Umari (Beyrut, 1981), 2.15 (Cabir bin Zeyd)
  19. ↑ Holland, 'In the Shadow of the Sword, 2012 [tr: Kılıcın Gölgesinde]: s. 409
  20. ↑ John Wansbrough: Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation [tr: Kuran Çalışmaları: Kutsal Yazıların Yorumlanmasının Kaynakları ve Yöntemleri] (1977) ss. 43 ve devamı; Gerd-Rüdiger Puin: Observations on Early Qur'an Manuscripts in San’a’, [tr: San'a'daki Erken Kuran El Yazmaları Üzerine Gözlemler] içerik: Stefan Wild (Ed.): The Qur’an as Text [tr: Metin Olarak Kuran] Brill, Leiden 1996; ss. 107-111
  21. ↑ Yehuda D. Nevo: Crossroads to Islam: The Origins of the Arab Religion and the Arab State [tr: İslam Kavşağı: Arap Dininin ve Arap Devletinin Kökenleri] (2003); Karl-Heinz Ohlig (Ed.): Der frühe Islam. Eine historisch-kritische Rekonstruktion anhand zeitgenössischer Quellen [tr: Erken İslam. Çağdaş Kaynaklara Dayalı Tarihsel-Eleştirel Bir Yeniden Yapılanma] (2007)
  22. ↑ Fred Donner: Narratives of Islamic Origins: The Beginnings of Islamic Historical Writing [tr: İslami Kökenlerin Anlatıları: İslami Tarih Yazımının Başlangıçları] (1998), s. 60
  23. ↑ Karl-Heinz Ohlig (Ed.): Der frühe Islam. Eine historisch-kritische Rekonstruktion anhand zeitgenössischer Quellen (2007) pp. 377 ff.; Christoph Luxenberg: The Syro-Aramaic Reading of the Koran – A Contribution to the Decoding of the Koran (2007).
  24. ↑ Patricia Crone / Martin Hinds: God's Caliph: Religious Authority in the First Centuries of Islam [tr: Allah'ın Halifesi: İslam'ın İlk Yüzyıllarında Dini Otorite] (1986)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Revizionist_İslam_Araşdırmaları_Məktəbi&oldid=7251747"